56 mld zł, czyli wciąż za mało na firmowe innowacje

Rozwój innowacyjnych firm jest jednym z pięciu filarów, na których oprzeć się ma rozwój gospodarczy Polski. Tak zapisano w "Strategii odpowiedzialnego rozwoju".

W zeszłym roku ( jak właśnie podał GUS) wydatki na B+ R ( badania i rozwój) wyniosły 1 proc. PKB. Ministerstwo rozwoju chce by w ciągu czternastu lat podwoiły się lub nawet wzrosły trzykrotnie. Ale na co zwraca uwagę wicepremier Mateusz Morawiecki i jego ludzie ważne jest by większość pieniędzy na nowoczesność dawał sektor prywatny, a nie publiczny. W projekcjach ministerialnych jest to od 65 do 73 proc.

- Dane GUS pokazują niestety, że firmy nie zwiększają finansowania B+R. W zeszłym roku, tak jak dwa lata temu przeznaczyły 39 proc. wszystkich pieniędzy - zwraca uwagę Monika Kurtek, główna ekonomistka Banku Pocztowego. Przypomina, że Korei Południowej, Izraelu i w Japonii, czy w trzech krajach w których wydaje się najwięcej pieniędzy na B+R (jak wynika z analiz OECD) firmy przeznaczają na badania i rozwój ok 60 - 73 proc. (w Korei).

- Dobrze, że w ciągu roku zwiększyły się wydatki w Polsce na B+R z 0,9 proc. PKB na 1 proc. PKB, zmniejszył się udział sektora rządowego (z 45 proc. w 2015 na niespełna 42 proc. w zeszłym), ale źle, że przedsiębiorstwa nie zwiększają swojego udziału - podsumowuje ekonomistka.

Zwraca uwagę na to co napisano w "Strategii odpowiedzialnego rozwoju", że po to by firmy chciały więcej przeznaczać pieniędzy na B+R potrzebne są bodźce podatkowe oraz stworzenie przejrzystych warunków dla napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Monika Kurtek zgadza się z diagnozą postawioną w rządowym planie, iż bez stabilizacji sektora finansów publicznych nie jest możliwe wprowadzenie efektywnych bodźców podatkowych dla firm inwestujących w nowoczesne technologie.

- Większość firm w Polsce to przedsiębiorstwa małe i niebyt bogate.  W B+R mogą przede wszystkim inwestować firmy duże. By je do tego zachęcić potrzebne są wyraźne ulgi. Przy rozchwianych finansach publicznych, wysokich deficytach bodźce podatkowe dla firm i wydatki rozwojowe nigdy nie będą priorytetem. Bez zrównoważenia finansów publicznych nie będzie zwiększenia prywatnych pieniędzy na badania -uważa ekonomistka.

GUS podał, iż na badania i rozwój przedsiębiorstwa wydały w zeszłym roku ponad 8,4 mld zł. To o 3 mld zł więcej niż uczelnie wyższe i o 4 mld zł więcej niż rząd (sektor rządowy). Na prawie 158 tys. osób zaangażowanych w badania naukowe i prace rozwojowe 49 tys. pracowało w przedsiębiorstwach (82 tys. w szkolnictwie wyższym)

GUS opublikował  także informacje o działalności innowacyjnej firm, w których pracuje od dziesięciu osób w trzech ostatnich latach (2013 - 2015). Aktywność innowacyjną wykazało w tym czasie 19 proc. przedsiębiorstw przemysłowych i niespełna 11 proc. usługowych. Firmy przemysłowe najczęściej zmieniały procesy produkcji lub zarządzania oraz wprowadziły na rynek nowe lub ulepszone produkty.

Dla firm usługowych najważniejsze były zmiany organizacyjne i innowacje marketingowe. Firmy koncentrowały się również na stworzeniu nowych metody wytwarzania wyrobów i usług.

Pierwsze wydały w zeszłym roku na ten cel ponad 31 mld zł, drugie - 12,6 mld zł. To o ponad 5 mld zł więcej niż na innowacje przeznaczyły firmy przemysłowe dwa lata temu.

Im firma większa tym częściej decyduje się na modyfikacje i unowocześnienia.

GUS zwrócił uwagę na to, iż firmy finansują innowacje przede wszystkim z własnych pieniędzy (62 proc. przemysłowych i 73 proc. - usługowych) rzadko korzystają z kredytów i wsparcia zagranicznego (programów unijnych).

Z informacji urzędu wynika, że najczęściej (procentowo) innowacje produktowe lub procesowe wprowadzono w branży zajmującej się wydobywaniem i przetwarzaniem ropy naftowej (45,0proc.), a także w przemyśle farmaceutycznym (41,5 proc.), natomiast w usługach - w działach: ubezpieczenia, reasekuracja oraz fundusze emerytalne, z wyłączeniem obowiązkowego ubezpieczenia społecznego (68,7proc.) oraz badania naukowe i prace rozwojowe (45,0 proc.).

Tomasz Kaczor, główny ekonomista BGK zwraca uwagę na to, że wiele z firm, o jakich napisał GUS ma w dorobku drobne (mało kosztowne) zmiany. Spora część z przedsiębiorstw, która zmienia produkcję, opakowania czy organizację pracy nie traktuje ulepszeń w kategoriach innowacji. - Innowacje jako pojęcie wciąż jest ograniczane do wynalazków - uważa ekonomista. Z analiz, jakie BGK przeprowadza co toku sprawdzając efektywność gwarancji de minimis wynika, że firmy, które otrzymały pomoc, inwestują w innowacje. U ponad 60 proc. firm uzyskany kredyt pozwolił na wprowadzenie innowacji, najczęściej procesowych lub produktowych. - Pozyskane finansowanie wywołało efekt dźwigni, mobilizując niektóre przedsiębiorstwa do uruchomienia dodatkowych pieniędzy z innych źródeł. Pochodziły one głównie z zasobów własnych. Ponad połowa inwestycji (54 proc.) miała charakter innowacyjny - Tomasz Kaczor  relacjonuje wyniki ankiety. Według niego im prowadzenie biznesu będzie prostsze, mniej będzie biurokracji tym firmom łatwiej będzie inwestować w innowacje. - Dodatkowo wspierać trzeba zmiany w branżach masowych np. w handlu czy logistyce - dodaje ekonomista.

Także Piotr Soroczyński, główny ekonomista w KUKE SA uważa, że w dyskursie publicznym innowacje często są zawężane do nowych technologii. - A to pojęcie znacznie szersze i bogatsze, oznacza każde ulepszenie, zmianę dającą pozytywne wyniki. - jego zdaniem polskie firmy są innowacyjne. - Najprostszy dowód: polskie przedsiębiorstwa wysyłają do Niemiec ok 5 tysięcy towarów.

Z danych GUS wynika, że udział przychodów ze sprzedaży produktów nowych lub istotnie ulepszonych wprowadzonych na rynek w latach 2013‐2015, w przychodach ogółem wyniósł w przedsiębiorstwach przemysłowych 9,5 proc., a w usługowych - 3,0 proc.

Na przestrzeni lat 2013‐2015 największe nakłady na działalność innowacyjną przedsiębiorstw przemysłowych zostały poniesione w 2015 r., natomiast przedsiębiorstw usługowych - w 2014 r.

Aleksandra Fandrejewska