20. stopień zasilania po roku - jest poprawa, ale mogłoby być lepiej

Wciąż nie wiemy, co dokładnie wydarzyło się 10 sierpnia 2015. Oczywiście z grubsza przyczyny kryzysu są znane - fala upałów obniżyła stan wód w rzekach, utrudniając chłodzenie starszych elektrowni pozbawionych chłodni kominowych. Dodatkowo lato to tradycyjny czas remontów. Przez kilka dni PSE wzywały do ograniczenia poboru "po dobroci". Kiedy nic to nie dało i kraj stanął przed ryzykiem niekontrolowanego blackoutu, na wniosek Polskich Sieci Energetycznych rząd wprowadził tzw. 20. stopień zasilania, czyli ograniczenia w poborze mocy dla firm. Dzięki temu energetyka przetrwała tych kilka trudnych dni.

Jednak szczegółowe dane, które mogłyby pomóc przeanalizować sposób postępowania operatora sieci przesyłowych, a zwłaszcza słuszność podjętych środków zaradczych, wciąż są niedostępne. Polskie Sieci Energetyczne przekazały wymagany prawem raport Urzędowi Regulacji Energetyki oraz Ministerstwu Energii, ale został o utajniony. Nasi rozmówcy z obu instytucji generalnie zgadzali się, że powinna zostać sporządzona obszerna wersja jawna, ale nic takiego nie zostało zrobione. Bez ujawnienia, co dokładnie stało się 10 sierpnia 2015 r., wchodząca w decydującą fazę dyskusja o rynku mocy będzie zawsze niepełna.

O dziwo, wydarzenia z sierpnia nie zainteresowały Najwyższej Izby Kontroli, choć zamierza ona w tym roku prześwietlić budowę połączenia polsko-litewskiego.

10 sierpnia 2015 r. był upalnym, bezwietrznym dniem, podczas którego aż prosiło się, by włączyć klimatyzację, niefrasobliwie zwiększając zapotrzebowanie na moc w systemie. Jednocześnie niedostępne były ponad 2 GW mocy w elektrowniach chłodzonych wodą z rzek i jezior.

Nie mieliśmy, i nadal nie mamy, energetyki słonecznej, która mogłaby wesprzeć moce wytwórcze w szczycie dziennym. Prawie w ogóle nie było wiatru, więc sytuacji nie mogły uratować też farmy wiatrowe. Inaczej było za to w północnych Niemczech - tam warunki były wietrzne, co zwiększyło produkcję energii z OZE i przepływy kołowe. By je zrekompensować, Polska musiała zastosować redispatching.

PSE, nauczone bolesnymi doświadczeniami, uruchomiło szereg środków, które zwiększają margines bezpieczeństwa do niewyobrażalnego 12 miesięcy temu poziomu. 9 sierpnia, planowana rezerwa mocy dostępnej dla OSP wynosiła ponad 7 GW (dzień wcześniej nawet 8,7 GW).

Po pierwsze, pomaga pogoda. Zapotrzebowanie na moc 8 sierpnia 2015 r. przekroczyło wprawdzie 21 GW i było o 500 MW wyższe niż w porannym szczycie feralnego 10 sierpnia rok wcześniej. Dzięki niższym temperaturom i wyższemu poziomowi wód nie ma za to problemu z awaryjnymi postojami bloków. Z danych PSE wynika, że w poniedziałek 8 sierpnia w czasie porannego szczytu nieplanowe ubytki mocy wyniosły tylko 964 MW.

W remoncie były jednostki o mocy 698 MW. Planowe remonty bloków w elektrowniach zostały w tym roku z okresu wakacyjnego poprzesuwane na czerwiec i okres jesienny (co sprawiło, że tegoroczny czerwiec był dość trudny pod względem rezerw mocy). W tym roku wieje. Moc energii z wiatru w poniedziałek 8 sierpnia w porannym szczycie wyniosła prawie 2,2 GW.

Kolejny czynnik - wzrósł import energii. W okresie szczytu rannego saldo wymiany z zagranicą wynosiło 820 MW na plusie. Sytuacja obecnie jest o tyle lepsza, że uruchomiono Lit-Pol Link. Dzięki przesuwnikom fazowym pojawiła się też możliwość importu energii z Niemiec.

Z technicznego punktu widzenia lekcja została więc w ogromnej części odrobiona. Niestety, nie da się tego powiedzieć o części administracyjnej.

Procedury odłączania przemysłu od prądu okazały się nieprzystające do nowoczesnej gospodarki. Zgodnie z prawem rząd  nakłada na firmy obowiązek ograniczenia poboru prądu w sytuacji z jaką mieliśmy do czynienia w sierpniu 2015 r. Ale firmy często nie wiedziały jak się mają zachować - w końcu ostatnie ograniczenia zdarzały się w latach 80-tych, a 20. stopień zasilania kojarzył się raczej z serialem "Alternatywy 4" a nie  z gospodarką członka UE.

Przedsiębiorcy stojąc przed wyborem między błyskawicznymi wielomilionowymi stratami spowodowanych brakiem zasilania (np. w chłodniach) a perspektywą wieloletniego postępowania przed URE kierowali się zasadą "bliższe niebezpieczeństwo jest groźniejsze" i nie ograniczali poboru. Minął rok... i zostaliśmy z tymi samymi procedurami.

Bez wątpienia potrzebna jest ich zmiana, ustanowienie jakiejś hierarchii i kolejności ograniczania poboru. Bo przecież potencjalne straty fabryki mrożonek, w której może "popłynąć" cały towar, i straty producenta mebli są nieporównywalne.

Urząd Regulacji Energetyki wszczął rekordową liczbę postępowań w sprawie firm, które nie dostosowały się do ograniczeń - aż 1129. Biorąc pod uwagę braki kadrowe w URE to istnieje duża szansa, że spora część zainteresowanych osób będzie się tłumaczyć już na emeryturze, albo nawet nie doczeka końca procedury.

Odłączenie od prądu poderwało zaufanie przemysłu do energetyków - przed tegorocznym latem do siedziby PSE pielgrzymowali przedstawiciele największych fabryk dręczeni pytaniem czy sytuacja się nie powtórzy.

Wraz ze zmianą przepisów powinna przyjść amnestia. Mówił o niej kilkanaście dni po bolesnym doświadczeniu z 10 sierpnia ówczesny wicepremier i minister gospodarki Janusz Piechociński. Mówił o potrzebie amnestii dla firm, które nie podporządkowały się obowiązkowi ograniczenia poboru. Niestety, na słowach się skończyło, zaś nowy rząd miał inne priorytety.

Justyna Piszczatowska, Rafał Zasuń, WysokieNapiecie.pl